TS 13912:2025 Standardı Hakkında Temel Bilgiler
: TS 13912'nin yürürlükteki versiyonunun başlığı "Elektrikli araç şarj istasyonları için güvenlik kuralları – Muayene, deney ve yeterliliğin değerlendirilmesi" olarak belirtilmektedir. İngilizce karşılığı ise "Safety requirements for the electric vehicle charging stations – Inspection, testing and assessment of competence" şeklindedir. Bu isimlendirme, standardın temel odak noktasının güvenlik düzenlemeleri, gerçekleştirilen kontrol ve testler ile ilgili personelin yetkinliğinin değerlendirilmesi olduğunu işaret etmektedir. Bu standart, mevcut durumda yürürlüktedir. Ancak, "Elektrikli araç şarj üniteleri ve istasyonları - Kurulum ve güvenlik gerekleri" başlığına sahip farklı bir TS 13912 standardının iptal edildiği de görülmektedir. Bu durum, kullanıcıların güncel ve geçerli standardın başlığına ve içeriğine özellikle dikkat etmeleri gerektiğini göstermektedir. TS 13912:2025'in temel ilgi alanı, kurulumun kendisinden ziyade güvenlik prensipleri, denetimler ve yeterlilik değerlendirmesidir. Standardın kapsamı incelendiğinde, ticari amaç taşımayan özel mülkiyetteki şarj istasyonlarının (örneğin, konutlar veya özel işletmelerdeki şarj noktaları) bu standardın değerlendirme sınırları dışında olduğu anlaşılmaktadır. Ek olarak, güvenilir bulunmaması nedeniyle Yöntem 1 olarak bilinen şarj şekli de bu standarda göre incelenmemektedir. Yangınla ilgili riskler ve elektrikli araç besleme donanımlarının metrolojik (ölçümle ilgili) değerlendirmeleri de TS 13912:2025'in kapsamı dışındadır. Bu sınırlamalar, standardın hangi tür şarj istasyonları ve hangi güvenlik yönleriyle ilgilendiğini açıkça tanımlamaktadır.
TS 13912 standardının temel amacı, elektrikli araçları şarj etmek için kullanılan, nominal frekansı 50 Hz veya 60 Hz ve nominal gerilimi 1000 V a.a.'ya kadar veya 1500 V d.a.'ya kadar olan kablolu (iletken) şarj sistemlerinin şebekeye emniyetli bir şekilde bağlanmasını sağlayan alçak gerilim elektrik tesisatlarının tasarımı, kurulması, monte edilmesi ve doğrulanması ile ilgili güvenlik gereksinimlerini belirlemektir. Ayrıca, standardın şarj yöntemleri ve şarj istasyonlarının konum seçimi hakkında yol gösterici bilgiler içerdiği de belirtilmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi , ticari amaç gütmeyen özel şarj istasyonları bu standardın değerlendirme kapsamı dışındadır. Bu durum, standardın öncelikli olarak halka açık veya ticari işletmeler tarafından sunulan elektrikli araç şarj istasyonlarının güvenliğini ve uygunluğunu temin etmeye yönelik olduğunu göstermektedir. Standardın kapsamı dışında bırakılan durumlar (Yöntem 1 şarj, yangın riskleri, metrolojik değerlendirmeler) , amacını ve sınırlarını daha belirgin hale getirmektedir. Standardın temel hedefi, elektrik tesisatının güvenliğini ve ilgili personelin yeterliliğini değerlendirerek elektrik çarpması ve diğer elektriksel tehlikeleri engellemektir.
13912, tek başına bir düzenleme olmayıp, diğer ulusal yönetmelikler ve TSE standartları ile birlikte işlemektedir. Elektrikli araç şarj istasyonlarının konum seçimi sürecinde, Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği, Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Otopark Yönetmeliği ve Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik gibi çeşitli ulusal yönetmeliklerin hükümleri ve TS 13912 standardı birlikte dikkate alınmalıdır. Bu, şarj istasyonu kurulumunun sadece elektriksel güvenlik standartlarına değil, aynı zamanda arazi kullanımı ve ulaşım düzenlemelerine de uygun olması gerektiğini vurgulamaktadır. TS 13912, elektrikli araç şarj üniteleri ve istasyonları için genel bir standart olmakla birlikte, akaryakıt (TS 12820), sıkıştırılmış doğal gaz (CNG - TS 13612) ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG - TS 13772) ikmal istasyonlarına EV şarj üniteleri kurulurken bu yakıt türlerine özgü emniyet gereklilikleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu, farklı ortamlardaki potansiyel risklerin yönetilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Elektrik tesisatının güvenliği için kabloların seçimi ve kesit alanlarının hesabı, Kablolar Genel Teknik Şartnamesi ve TS HD 60364-5-52 standardına göre yapılacaktır. Ayrıca, patlayıcı ortamlarda güvenliği sağlamak amacıyla kablo güzergahlarının TS EN IEC 60079-10-1 standardında belirtilen tehlikeli bölgelerden geçirilmemesi gerekmektedir. Bu durum, elektrik tesisatının tasarımında birden fazla standart ve teknik şartnamenin dikkate alınmasının zorunluluğunu göstermektedir. i
Şarj İstasyonu Konum Seçimi ve Kurulumu
TS 13912'ye Göre Şarj İstasyonu Konum Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Yönetmelikler ve Standartlar
Elektrikli araç şarj istasyonlarının konum seçimi, TS 13912 standardının yanı sıra çeşitli yasal düzenlemelere de tabidir. Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği, Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği, Otopark Yönetmeliği ve Karayolları Kenarında Yapılacak ve Açılacak Tesisler Hakkında Yönetmelik hükümleri, konum seçiminde dikkate alınması gereken temel mevzuatlardır. Bu, şarj istasyonu kurmayı planlayanların, ilgili belediyeler ve karayolları gibi yetkili mercilerden gerekli izinleri almadan önce bu yönetmelikleri detaylı olarak incelemesi gerektiğini göstermektedir. Özellikle hızlı şarj istasyonlarının yatırım teşvikleri kapsamında kurulumunda bazı özel koşullar bulunmaktadır. Her bir il/ilçe için belirlenen ünitelerin tamamı, il/ilçe coğrafi sınırları içinde herhangi bir lokasyonda kurulabilmekle birlikte, il/ilçe yerleşim merkezi içinde kurulacak üniteler arasında en az 1 km, karayolları üzerinde (yerleşim merkezi dışı) kurulacak üniteler için ise aynı yöndeki iki ünite arasında en az 10 km erişim mesafesi bulunmalıdır. Bu mesafe şartı, şarj altyapısının dengeli bir şekilde dağılmasını ve kullanıcıların erişiminin kolaylaştırılmasını amaçlamaktadır. Mesafe ölçümleri güzergâh üzerinden veya kuş uçuşu olarak hesaplanabilmektedir.
Akaryakıt, CNG, LNG ve LPG gibi farklı yakıt türlerinin ikmal edildiği istasyonlara elektrikli araç şarj üniteleri kurulurken, bu istasyonların kendi güvenlik standartlarında belirtilen emniyet mesafelerine uyulması zorunludur. TS 13912, bu yakıt türlerine özgü standartlarda (TS 12820, TS 13612, TS 13772 ve TS 11939) yer alan emniyet mesafelerinin dikkate alınarak şarj ünitelerinin tehlikesiz bölgelere kurulması gerektiğini açıkça ifade etmektedir. Örneğin, akaryakıt istasyonları için TS 12820 standardında belirtilen emniyet mesafeleri göz önünde bulundurulmalıdır. Benzer şekilde, LPG ikmal istasyonlarına EV şarj üniteleri kurulurken TS 11939'daki emniyet mesafeleri de dikkate alınmalıdır. Sıkıştırılmış doğal gaz (CNG) ikmal istasyonları için TS 13612'de belirtilen güvenlik kuralları ve emniyet mesafeleri de EV şarj ünitesi kurulumunda gözetilmelidir. Aynı şekilde, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ikmal istasyonlarına EV şarj ünitesi kurulurken TS 13772 standardındaki emniyet mesafeleri de dikkate alınmalıdır. Genel bir prensip olarak, elektrikli araç şarj istasyonlarının tehlikesiz bölgelerde kurulması ve araç çarpmalarına karşı fiziksel önlemler (tampon direkler, bordür vb.) alınması gerekmektedir.
Elektrikli araç şarj ünitelerinin kurulumunda öncelik her zaman tehlikeli olmayan alanlara verilmelidir. Ancak, bazı durumlarda bu mümkün olmayabilir. Böyle durumlarda, TS EN IEC 60079-10-1 standardında tanımlanan Bölge 2 gibi en az tehlikeli olarak sınıflandırılan alanlara kurulum yapılabilir. Bu standart, patlayıcı gaz veya buhar riskinin bulunduğu alanların sınıflandırılması için rehberlik sunmaktadır. Yeraltı dahil olmak üzere tüm kablo güzergahlarının, TS EN IEC 60079-10-1 standardında tanımlanan tehlikeli alanlardan kesinlikle geçirilmemesi gerekmektedir. Bu, elektrik tesisatının güvenliğini sağlamak ve potansiyel patlama risklerini en aza indirmek için kritik bir gerekliliktir. TS EN IEC 60079-10-1 standardı, tehlikeli ve tehlikeli olmayan alanların tanımlanması için temel referans kaynağıdır. Şarj ünitelerinin tercihen tehlikesiz alanlara, bu mümkün değilse en az tehlikeli alanlara (Bölge 2) yerleştirilmesi prensibi, TS 13912 tarafından da desteklenmektedir.
Elektriksel Güvenlik ve Teknik Gereksinimler
Elektrikli araç şarj istasyonlarının elektrik tesisatı tasarımında TS 13912 standardı, TS HD 60364 serisi standartlarına uyulmasını zorunlu kılmaktadır. Kabloların seçimi ve kesit alanlarının hesabı gibi önemli hususlar TS HD 60364-5-52 standardına göre yapılmalıdır. Bu standart, alçak gerilim elektrik tesisatlarında elektriksel teçhizatın seçilmesi ve montajı ile ilgili detaylı gereklilikleri içermektedir. Ayrıca, şarj istasyonlarında elektrik çarpmasına karşı koruma sağlamak amacıyla TS HD 60364-4-41 uygunluk belgesi de gerekmektedir. Bu standart, güvenlik için koruma önlemlerini ve özellikle elektrik çarpmasına karşı korunma yöntemlerini detaylandırmaktadır. TS HD 60364 serisi genel olarak, binalarda elektrik tesisatının güvenli ve uygun şekilde tasarlanması ve kurulması için kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır.
Elektrikli araç şarj istasyonlarında topraklama sistemleri, güvenliğin en temel unsurlarından biridir. Doğru topraklama uygulamaları, kullanıcıların can güvenliğini sağlarken, şarj istasyonundaki ekipmanların da korunmasına ve güvenilir bir şekilde çalışmasına olanak tanır. Bölgesel ihtiyaçlara ve tesisatın özelliklerine göre TT ve TN gibi farklı topraklama sistemleri tercih edilebilir. TS HD 60364-5-54 standardı, genel olarak alçak gerilim elektrik tesisatlarında topraklama düzenlemelerini ve koruyucu iletkenleri kapsamaktadır. TS HD 60364-7-722 standardı ise, alçak gerilim elektrik tesisatlarının özel bölümleri olan elektrikli araçların besleme kaynağı ile ilgili özel gereksinimleri ele almaktadır. Bu standart, elektrikli araçlara enerji sağlayan ve araçlardan şebekeye enerji geri besleyen devreleri kapsamaktadır. Topraklama sistemlerinin düzenli bakımı ve yıldırımdan korunma gibi ek önlemler de şarj altyapısının güvenliğini ve dayanıklılığını artırmaktadır.
Elektrikli araç şarj istasyonlarında topraklama sistemleri, güvenliğin en temel unsurlarından biridir. Doğru topraklama uygulamaları, kullanıcıların can güvenliğini sağlarken, şarj istasyonundaki ekipmanların da korunmasına ve güvenilir bir şekilde çalışmasına olanak tanır. Bölgesel ihtiyaçlara ve tesisatın özelliklerine göre TT ve TN gibi farklı topraklama sistemleri tercih edilebilir. TS HD 60364-5-54 standardı, genel olarak alçak gerilim elektrik tesisatlarında topraklama düzenlemelerini ve koruyucu iletkenleri kapsamaktadır. TS HD 60364-7-722 standardı ise, alçak gerilim elektrik tesisatlarının özel bölümleri olan elektrikli araçların besleme kaynağı ile ilgili özel gereksinimleri ele almaktadır. Bu standart, elektrikli araçlara enerji sağlayan ve araçlardan şebekeye enerji geri besleyen devreleri kapsamaktadır. Topraklama sistemlerinin düzenli bakımı ve yıldırımdan korunma gibi ek önlemler de şarj altyapısının güvenliğini ve dayanıklılığını artırmaktadır.
TS 13912 standardı, elektrikli araç şarj istasyonlarında kaçak akım koruma (RCD) kullanımını zorunlu kılmakta ve özellikle Tip B veya RDC-DD gibi cihazların tercih edilmesini önermektedir. Tip B RCD'ler, sinüzoidal AC, darbeli DC ve saf DC kaçak akımları dahil olmak üzere çeşitli arıza akımlarına karşı kapsamlı koruma sağlar. Elektrikli araç şarj sistemlerinde bu tür DC kaçak akımlarının oluşma potansiyeli nedeniyle Tip B RCD'lerin kullanılması, kullanıcı güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Tip B RCD'ler, şebeke frekansı değişimlerinden etkilenmedikleri için de güvenilir bir koruma yöntemi sunarlar. Birçok üretici tarafından sunulan çeşitli Tip B RCD ürünleri bulunmaktadır , bu da bu koruma yönteminin sektörde yaygın olarak kabul gördüğünü ve uygulandığını göstermektedir.
TS 13912 standardı, topraklama sistemlerinin genel güvenlik için önemini vurgulamakla birlikte, Aşırı Gerilim Koruma (SPD) cihazları veya yıldırımdan korunma sistemleri için spesifik gereksinimleri doğrudan detaylandırmamaktadır. Ancak, topraklama sistemlerinin yıldırım düşmesi durumunda elektrikli araç şarj istasyonlarını korumaya yardımcı olduğu belirtilmektedir. Ayrıca, topraklama sistemlerinin düzenli bakımı ve yıldırımdan korunma gibi ek önlemlerin şarj altyapısının güvenliğini ve dayanıklılığını artırdığı ifade edilmektedir. Yıldırımdan korunma sistemleri için TS EN 62305 serisi standartlarına atıfta bulunulmaktadır. Bu durum, TS 13912'nin yıldırımdan korunma konusunda doğrudan bir zorunluluk belirtmese de, ilgili diğer standartlar ve en iyi mühendislik uygulamaları çerçevesinde SPD'lerin ve yıldırımdan korunma önlemlerinin alınmasının önemini işaret etmektedir.
TS 13912 standardı, güvenilir olmaması nedeniyle Yöntem 1 şarj yöntemini açıkça kapsam dışı bırakmaktadır. Bu, standardın belirli şarj yöntemlerine güvenlik gerekçesiyle sınırlamalar getirdiğini göstermektedir. Standart, temel olarak kablolu (iletken) şarj sistemlerinin güvenlik gereksinimlerini, şarj yöntemlerini ve konum seçimi ile ilgili kılavuz bilgileri kapsamaktadır. Farklı şarj hızları (örneğin 3.5 kW, 11 kW, 22 kW) elektrik yükü ve potansiyel ısı üretimi açısından farklılıklar gösterdiğinden, güvenlik açısından yüksek hızlı şarjın ek önlemler gerektirebileceği düşünülebilir. Yöntem 4 gibi yüksek güçlü şarj sistemlerinin kurulu olduğu yerlerde, uzun süreli elektrik kesintilerinde şarjın kesintiye uğramaması için yedek güç kaynakları (KGK, jeneratör vb.) tesis edilmesi gerekmektedir. Bu, özellikle hızlı şarj istasyonlarının güvenilirliği ve kullanılabilirliği açısından önemlidir.
Kurulum Süreci ve Gerekli Belgeler
TSE tarafından yayınlanan TS 13912 standardı, elektrikli araç şarj istasyonlarının kurulumu için genel bir çerçeve sunsa da, ilk kurulum aşamasında spesifik olarak hangi belgelerin gerektiğini detaylı olarak belirtmemektedir. Ancak, şarj istasyonlarının işletilmesi için gerekli olan belgeler arasında "Olumlu Görüş Belgesi", "Kurulum Sözleşmesi/Sertifika", "Vaziyet Planı", şarj ünitesine ait "TSE Belgesi/Sertifika", işyerinin "Çalışma Ruhsatı" ve işletmeciye ait şirket belgeleri gibi çeşitli dokümanlar bulunmaktadır. Elektrikli araç şarj istasyonlarının kurulum süreci genellikle yerel yönetmeliklere uygun izinlerin alınmasıyla başlamaktadır. İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin faaliyet izin belgesi için istediği belgeler arasında "Şarj Ağı İşletmeci Lisansı / Şarj İstasyonu İşletmeci Sertifikası", "Kat Mülkiyeti Kanunu uyarınca alınması gereken izin", "Yapı Kullanma İzin Belgesi (İskân)", "İlgili Elektrik Dağıtım Şirketinin Olumlu Görüşü", "İtfaiye Muayene Raporu" ve "TS 13912 Hizmet Yeterlilik Belgesi" gibi belgeler yer almaktadır. Bu, kurulum sürecinin yerel yönetimler ve elektrik dağıtım şirketleri nezdinde çeşitli onayları gerektirdiğini göstermektedir.
Elektrikli araç şarj istasyonu kurulum sürecinde, ilgili elektrik dağıtım şirketinden "Olumlu Görüş Belgesi (EK-2)" alınması zorunlu bir adımdır. Başvuru süreci genellikle ilgili dağıtım şirketinin web sitesi üzerinden online olarak gerçekleştirilmekte olup, başvuru formunda şarj ağı işletmecisi bilgileri, lisans numarası, şarj istasyonu bilgileri gibi çeşitli detayların eksiksiz olarak doldurulması gerekmektedir. Başvuruya ek olarak, şarj ağı işletmeci lisansı gibi bazı belgelerin de sisteme yüklenmesi istenebilir. Başvuru işlemi, başvuru sahibinin e-imzası ile tamamlanabileceği gibi, e-imzası bulunmayan durumlarda sistem tarafından oluşturulan "Olumlu Görüş Başvuru Talep Formu (EK-1)"nun ıslak imzalı ve kaşeli olarak yüklenmesiyle de gerçekleştirilebilir. Dağıtım şirketi, yapılan başvuruyu ve sunulan belgeleri inceledikten sonra, tesisatın uygun bulunması halinde "Olumlu Görüş Belgesi (EK-2)"ni oluşturarak başvuru sahibine iletir.
Şarj ağı işletmecilerinin, elektrikli araç şarj istasyonlarını TS 13912 standardına uygun olarak işletebilmeleri için Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından verilen Hizmet Yeterlilik Belgesi (HYB)'yi almaları gerekmektedir. Bu belge, şarj istasyonlarının TS 13912 standardında belirtilen güvenlik ve kalite kriterlerine uygun olarak işletildiğini gösteren resmi bir onaydır. HYB belgelendirme süreci, şarj istasyonlarının altyapısı, teknik donanımı ve personel yeterliliği gibi çeşitli açılardan denetlenmesini ve standarda uygunluğunun doğrulanmasını içerir. Yeterli bulunarak HYB belgesini alan şarj ağı işletmecileri, yasal olarak hizmet sunmaya devam edebilirler. Bu belge, hem işletmecilerin yasal düzenlemelere uyumunu sağlar hem de EV kullanıcılarına güvenilir ve kaliteli bir şarj hizmeti sunulmasını garanti eder.
İşletme ve Periyodik Kontroller
TS 13912 standardında elektrikli araç şarj istasyonlarının periyodik muayene sıklığına dair doğrudan ve detaylı bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, elektrikli taşıt şarj sistemi tesisatının periyodik kontrol ve bakımlarının TS HD 60364-6 standardı, ilgili mevzuat ve üretici talimatlarına uygun olarak yılda en az bir kez yapılması gerekmektedir. Bu kontrollerin, bağlantı temas noktalarının düzenli olarak incelenmesi, şarj kablosunun yıpranma gibi durumlar açısından kontrol edilmesi, bağlantı ucunun çatlak, kırık veya açıkta kalan metal olup olmadığı gibi hasarlarının incelenmesi, bağlantı yuvasının bağlantı ucunu sıkıca tuttuğundan emin olunması ve doğru akım (DC) şarj istasyonları için filtrelerin değiştirilmesi gibi asgari noktaları içermesi gerekmektedir. Yapılan tüm periyodik kontrol ve bakım işlemleri kayıt altına alınmalıdır.
Elektrikli taşıt şarj sistemi tesisatının kurulumu tamamlandıktan sonra, TS 13912 standardına göre bir doğrulama sürecinden geçirilmesi gerekmektedir. Bu doğrulama sonucunda tesisatın standarda uygun bulunması halinde kabulü yapılır. Bu süreç, yetkili ve uzman kişiler tarafından gerçekleştirilen testler ve incelemeler sonucunda, tesisatın güvenlik gerekliliklerini ve teknik şartnameleri karşıladığının teyit edilmesini içerir. Doğrulama ve kabul süreçleri, şarj istasyonunun güvenli ve doğru bir şekilde çalıştığından emin olmak için kritik adımlardır.
Elektrikli araç şarj istasyonlarının güvenli ve sorunsuz bir şekilde işletilebilmesi için düzenli bakım şarttır. Bu bakım çalışmaları, şarj ekipmanlarının fiziksel durumunun (kablolar, soketler, ekranlar vb.) düzenli olarak kontrol edilmesini, sistem yazılımlarının ve güvenlik protokollerinin güncel tutulmasını içerir. Ayrıca, bağlantı temas noktalarının düzenli kontrolü, şarj kablosunun yıpranma belirtileri açısından incelenmesi, bağlantı ucunda çatlak, kırık veya açıkta kalan metal olup olmadığının kontrolü, bağlantı yuvasının bağlantı ucunu sıkıca kavraması ve doğru akım (DC) şarj istasyonları için filtrelerin değiştirilmesi gibi spesifik bakım noktalarına dikkat edilmelidir. Herhangi bir aşınma, yıpranma veya arıza durumunda derhal müdahale edilerek gerekli onarım veya değişim işlemleri yapılmalıdır.
Fiziksel Güvenlik Önlemleri
: TS 13912 standardı, elektrikli araç şarj istasyonlarının güvenliğini artırmak için çeşitli fiziksel önlemlerin alınmasını zorunlu kılmaktadır. Şarj istasyonları öncelikle tehlikeli olmayan bölgelerde kurulmalı ve araç çarpmalarına karşı tampon direkler veya bordür gibi fiziksel koruyucularla donatılmalıdır. Elektrikli araç şarj alanı, TS 13912 Madde 4.4'e uygun olarak açıkça işaretlenmelidir. Her şarj ünitesinde, kullanıcıların kolayca görebileceği şekilde kullanım talimatları, güvenlik uyarı etiketleri ve acil durum iletişim bilgileri bulundurulmalıdır. Bu bilgilerin kullanıcı dostu, okunabilir ve hava koşullarına dayanıklı malzemeden hazırlanması önemlidir.
TS 13912 standardı, elektrikli araç şarj istasyonlarının tüm kullanıcılar için erişilebilir olmasını ve güvenli bir şekilde kullanılabilmesini önemsemektedir. Desteklenen şarj üniteleri, tüm elektrikli araç kullanıcılarının erişimine açık yerlerde kurulmalıdır. Ayrıca, şarj istasyonlarının engelli bireylerin de rahatlıkla erişebileceği ve kullanabileceği şekilde tasarlanması gerekmektedir. Bu, uygun park alanı boyutları, rampa veya düz zemin erişimi gibi düzenlemeleri içerebilir.